Dlaczego jedni mają bujną fryzurę, a inni jej im zazdroszczą? Dlaczego włosy wypadają? Jak dolegliwości skórne mogą wpływać na ich kondycję? Jakie inne czynniki są za to odpowiedzialne? O „sekretne życie” skóry głowy i włosów zapytaliśmy dermatolog, dr Joanny Czuwary.
Nasz ekspert: Dr n. med. Joanna Czuwara specjalista dermatolog, dermatopatolog certyfikowany ICDP-UEMS. Adiunkt w Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Warszawskiego i lekarz dermatologii estetycznej w gabinecie patronackim SLDE „Viva-Derm” w Warszawie. Wieloletni wykładowca i dydaktyk z dermatologii na wyższych uczelniach warszawskich (WUM, WSIiZ, WSP). Szkoleniowiec i mentor z dermatologii estetycznej w Fundacji Antiaging, WUM i Fenice. Wykładowca na licznych konferencjach krajowych i zagranicznych (Paryż, Monte Carlo, Drezno, Barcelona, Ateny, Istambuł, Marakesh). Interesuje się diagnostyką mikroskopową zmian skórnych, etiopatogenezą łysienia, dermoskopią i wczesną diagnostyką czerniaka. Jej dorobek naukowy obejmuje granty i publikacje z dziedziny dermatologii, dermatopatologii i biologii molekularnej (4-letnie stypendium naukowe w USA). Należy do towarzystw naukowych: Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego (PTD), Europejskiego Towarzystwa Dermatologii i Wenerologii (EADV), Amerykańskiego (ASDP) i Międzynarodowego Towarzystwa Dermatopatologicznego (IDS) oraz Stowarzyszenia Lekarzy Dermatologów Estetycznych (SLDE).
Czym skóra głowy różni się od skóry na reszcie ciała pod względem budowy?
Skóra owłosiona głowy charakteryzuje się tym, że rosną na niej włosy nazywane ostatecznymi, które odpowiadają za efekt estetyczny i wygląd. Włosy ostateczne są długie, zawierają barwnik i zwykle są najgrubsze w porównaniu do włosów meszkowych pokrywających skórę ciała. Każdy człowiek ma na skórze łącznie około 5 milionów mieszków włosowych, z których tylko około 100000 znajduje się w obrębie owłosionej skóry głowy. To właśnie one są w kręgu zainteresowania zarówno pacjentów jak i dermatologów.
Ilość mieszków włosowych określona jest genetycznie i osobniczo. Rodzimy się z określoną ilością mieszków włosowych i w życiu osobniczym już ich nie przybędzie. Ważne jest, żeby każdy mieszek włosa zawierał włos w fazie aktywnego wzrostu nazywanym anagenem. Mieszki włosowe włosów terminalnych są głęboko zakotwiczone i ich korzenie lokalizują się na granicy głębokich warstw skóry właściwej i tkanki podskórnej. Ilość włosów, jakość, kolor i długość odpowiada za to jak wyglądamy, jak się psychicznie czujemy i jaki typ fryzury możemy mieć.
Owłosiona skóra głowy to także miejsce, gdzie mogą występować określone choroby lub objawy chorób ogólnych dające zmiany w owłosieniu i na skórze owłosionej głowy (wypadanie włosów, ogniska łysienia, łupież, świąd, łuszczyca itd.)
Czy można wyróżnić różne typy skóry głowy, np. suchą czy tłustą? Czy wpływa to bezpośrednio na rodzaj włosów?
Mieszki włosów ostatecznych połączone są z gruczołami łojowymi, które – jak sama nazwa mówi – produkują łój. Ilość produkowanego łoju uwarunkowana jest wieloma czynnikami, m.in. genetycznymi, hormonami płciowymi i tarczycowymi. Niektórym osobom włosy przetłuszczają się szybko i wymagają codziennego mycia i odświeżenia. Takie osoby mają włosy tłuste. Inne osoby, przeciwnie, mają włosy suche i mogą sobie pozwolić na rzadsze kilkudniowe przerwy. Z wiekiem maleje aktywność gruczołów łojowych i z reguły po 60 r.ż. skóra owłosiona i włosy stają się suche. Sucha skóra łatwo się podrażnia, w związku z tym przy źle dobranym szamponie czy intensywnym suszeniu suszarką może dość do nadmiernego przesuszenia i podrażnienia skóry owłosionej głowy. Często przesuszonej skórze głowy towarzyszy świąd. Głowa owłosiona lubi także swędzić w stresie i w pewnych chorobach, takich jak łuszczyca, atopowe, czy łojotokowe zapalenie skóry.
Jakie najczęstsze problemy pojawiają się na skórze głowy?
Najczęściej występującymi i zgłaszanymi problemami na owłosionej skórze głowy są wypadanie włosów, łysienie, łupież, który może być tłusty albo suchy, świąd owłosionej skóry głowy. Choroby, które lokalizują się w tej okolicy, to łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry i wreszcie grzybica najczęściej odzwierzęca. Choroby dermatologiczne związane z wypadaniem włosów obejmują łysienie niebliznowaciejące i bliznowaciejące, albo łysienie z pociągania. Do łysienia niebliznowaciejącego należy łysienie telogenowe, łysienie anagenowe, łysienie androgenowe, łysienie plackowate, trichotillomania. Tak zwane słabe włosy mogą być objawem genetycznie uwarunkowanych anomalii łodyg włosowych medycznie nazywanych dystrofiami łodyg włosowych. Przykładami takich chorób są włosy paciorkowate, włosy bambusowe lub włosy skręcone. Trudnymi diagnostycznie i leczniczo chorobami są odmiany łysienia bliznowaciejącego, które nieleczone lub leczone niewłaściwie prowadzą do trwałej utraty włosów, a w miejscu zniszczonych włosów powstaje blizna.
Na owłosionej skórze głowy mogą się także lokalizować pewne odmiany chłoniaków. O podejrzeniu chłoniaka decyduje badanie trichoskopowe, a o rozpoznaniu wycinek histopatologiczny z chorobowo zmienionej skóry owłosionej.
Leczenie dermatologiczne po ustaleniu właściwego rozpoznania łysienia obejmuje suplementację hormonalną, antykoncepcję, anty-androgeny, retinoidy, cyklosporynę, minoxidil, leczenie przeciwzapalne, leczenie przeciwgrzybiczne, glikokortykosteroidy miejscowe lub ogólne, iniekcje z triamcynolonu, pochodne prostaglandyn tzw. prostamidy, suplementację czynników odżywczych w odpowiednich dawkach, jeżeli występują ich niedobory, wspomagająco zabiegi mezoterapii. W przypadku łysienia bliznowaciejącego leczenie jest bardziej skomplikowane, długotrwałe i wielolekowe, czasami z zastosowaniem cytostatyków.
Konferencje dermatologiczne na temat łysienia podkreślają, że z wiekiem rośnie ryzyko współistnienia kilku typów łysienia u jednego pacjenta/pacjentki. I tak łysienie telogenowe może współistnieć z łysieniem androgenowym, łysienie bliznowaciejące z łysieniem androgenowym, lub łojotokowe zapalenie skóry z łysieniem plackowatym itd. Znajomość różnych typów łysienia i ich obrazów trichoskopowych z diagnostyką histologiczną przekłada się lepsze rozumienie i leczenie chorób przebiegających z łysieniem.
Jakie czynniki najbardziej szkodzą naszej głowie?
Niewłaściwa pielęgnacja lub jej brak, pociąganie włosów, rozczesywanie „na siłę”, codzienne stosowanie szamponów przeciwłupieżowych, przeciwgrzybiczych, przeciwłojotokowych (w myśl zasady: więcej nie znaczy wcale lepiej), przesuszanie skóry gorącym powiewem suszarki. Z czynników ogólnych mających niekorzystny wpływ na włosy mają diety eliminacyjne, diety bezmięsne zwłaszcza u kobiet, stres, ciężkie infekcje, gorączki, niesystematyczne przyjmowanie leków hormonalnych, przewlekle przyjmowane niesterydowe leki przeciwzapalne. W przypadku łysienia, zwłaszcza u kobiet, bardzo ważny jest wnikliwie zebrany wywiad chorobowy, pomocne wykonanie badań kontrolnych krwi i ocena włosów i skóry głowy w trichoskopii.
Jakie są najczęstsze powody wypadania włosów u kobiet i u mężczyzn?
U kobiet najczęstszą przyczyną wypadania włosów jest niedobór czynników, których włos potrzebuje do wzrostu i prawidłowego rogowacenia. Dlatego u nich najczęściej występuje łysienie telogenowe, które może być w odmianie ostrej lub przewlekłej. Kobiety często się odchudzają, stosują diety eliminacyjne, są narażone na utratę żelaza, zaburzenia hormonalne etc.
U mężczyzn dominuje łysienie androgenowe, mające związek z hormonami męskimi i podłożem genetycznym. Pozostałe typy łysienia niebliznowaciejącego i bliznowaciejącego występują z podobną częstością u obu płci i są chorobami rzadszymi.
Czy sami możemy zaszkodzić swoim włosom nieodpowiednią pielęgnacją i stylizacją?
W pielęgnacji włosów najlepiej stosować do codziennego mycia szampony delikatne, najlepiej z odżywką. Delikatnie rozczesywać, a nie na siłę pociągać np. polakierowane czy nażelowane sklejone włosy. Nie wiązać ciężkich turbanów na głowie i mokrych włosach, bo najsłabiej włosy są osadzone na czole i skroniach, stąd łatwo je wyrwać.
W przypadku łupieżu lub łojotokowego zapalenia skóry, świądu głowy należy stosować szampony lecznicze. Nie są to jednak szampony do codziennego mycia włosów. Czasami dobór najlepszego dla danego pacjenta szamponu przeciwłupieżowego odbywa się metodą prób i błędów. Nie jest właściwe mycie włosów mydłem lub szamponami dziecięcymi. Te mimo wszystko mają inne zastosowanie. Jeżeli pojawi się problem wypadania włosów, to lepiej zgłosić się do dermatologa, a nie czekać do objawów widocznego przerzedzenia. Choroby włosów i owłosionej skóry głowy zawsze lepiej jest leczyć na początku procesu chorobowego, niż w jego zaawansowanym stadium. Zamiast kupować różne preparaty na „lepsze” włosy, lepiej zaciągnąć porady specjalisty lekarza, który wypisze leki lub poleci produkty o udowodnionym działaniu. Jeżeli lekarz uzna, że można terapię wspomóc zabiegami mezoterapii, a więc ostrzyknięcia skóry głowy, to także powinien zalecić dokładnie jakie preparaty do mezoterapii rekomenduje.
W jakich wypadkach skuteczne okazują się metody stosowane w medycynie estetycznej, takie jak peptydowa terapia Dr. Cyj czy mezoterapia?
Mezoterapię należy uznać za cenną terapię wspomagającą w najczęstszych typach łysienia, tj. łysieniu telogenowym i androgenowym. Mezoterapia wykonana osoczem bogatopłytkowym przynosi dobre efekty i o tym mówi literatura medyczna. Także korzystna jest mezoterapia peptydami biomimetycznymi, a zwłaszcza ich nowoczesną formułą o nazwie Dr. Cyj. Peptydy biomimetyczne opracowane na podstawie wiedzy fizjologii włosa i kilku lat doświadczeń pozwoliły stworzyć preparat skuteczny na włosy i owłosioną skórę głowy Dr. Cyj. Mezoterapia jest skuteczna w serii zabiegów i za najmniejszą ilość należy uznać 4 zabiegi w regularnych odstępach czasu. Po pierwszych zabiegach włosy stają się grubsze, pacjenci mówią, że łatwiej nimi przykryć przerzedzone miejsca, ułożyć lepszą fryzurę. Widać, że włosy robią się grubsze, następnie włosy przestają wypadać. Po cyklu zabiegów mezoterapii włosy się zagęszczają. Wyselekcjonowane oligopeptydy, które w sposób medyczny i udowodniony stymulują włosy do wzrostu, uzupełnione w kwas hialuronowy, który niejako zakotwicza je w miejscu podania stanowią niewątpliwie cenną metodę wzmacniania włosów i zmniejszenia ich wypadania. Zabieg z preparatem Dr. Cyj jest dobrze tolerowany przez pacjentki/pacjentów i po serii zabiegów widoczna jest poprawa jakości włosów i ich zagęszczenie. Warto wspomnieć, że zastosowanie mezoterapii w kilku typach łysienia jest błędem. Takim przykładem są typy łysienia bliznowaciejącego.
Czy tymi metodami można zmienić naturę włosów, np. wzmocnić włosy od urodzenia słabe i cienkie?
Zabiegami mezoterapii i terapii dermatologicznych możemy wzmocnić włosy osłabione i je pobudzić do lepszej formy. Włosy, które są słabe cienkie od urodzenia, nie zmienią w sposób cudowny swojego wyglądu. Po prostu takie są i będą. Zależy nam na tym, żeby każdy mieszek włosowy zawierał włos w aktywnej fazie wzrostu, w anagenie. A więc wszystkie metody leczenia łysienia skierowane są na to, żeby zmniejszyć odsetek włosów telogenowych i utrzymać w jak najlepszej formie włosy anagenowe. Średni odsetek włosów telogenowych na owłosionej skórze głowy wynosi 10-15% i zawsze lepiej jest, jak ten odsetek jest mniejszy np. poniżej 10%.
Kolejnym zjawiskiem przypisanym genetycznie poza ilością mieszków włosowych, jest czas trwania anagenu. U jednych anagen jest krótki i trwa 3 lata, u innych trwa on 6 lat. To zjawisko odpowiada za różnice w długości włosów. Jedni będą mieć tylko włosy do ramion, drudzy bez problemu zapuszczą włosy do pasa.
I jeszcze raz dla przypomnienia, dziennie może wypaść do 100 włosów, a średni wzrost włosa wynosi 1cm/miesiąc. W związku z tym w przypadku przerzedzenia włosów długich, potrzeba więcej czasu na odrost nowych i dorównanie ich do pozostałych długich. Dlatego po intensywnym wypadaniu, dla lepszego samopoczucia zaleca się podcięcie lub skrócenie włosów. Szybciej widać ich odrost na długość.
Istnieje także ciekawa teoria, która zakłada, że u części z nas występuje sezonowe wypadanie włosów związane z porami roku. Ma to swoje wytłumaczenie, że człowiek należący do świata zwierząt także poddany jest zjawisku fenologii, polegającym na dostosowaniu swojej aktywności życiowej do pór roku.
Patronem Kliniki Zdrowych Włosów jest:
www.antiaging.com.pl
